3 Nguyên nhân hàng đầu gây tai biến mạch máu não

Theo Tổ chức y tế thế giới WHO thì nguyên nhân gây tai biến mạch máu não đứng hàng đầu là xơ vữa động mạch não, sau đó là tăng huyết áp, 2 yếu tố này có thể xuất hiện đồng thời hoặc riêng rẽ. Tiếp đến sẽ là nguyên nhân nghẽn mạch do cục huyết từ tim lên não, các bệnh gây rối loạn đông máu và một số bệnh nội khoa, ngoại khoa khác.

Nguyên nhân do xơ vữa động mạch 

Khi bị xơ vữa động mạch, lớp nội mạc trở nên thô ráp tạo điều kiện thuận lợi cho tiểu cầu bám vào và tạo ra cục huyết khối trắng do cholesterol kết dính với tiểu cầu. Sau đó cục huyết khối này sẽ lớn dần, vỡ tung ra và đi lên não gây tắc nghẽn. Tuy nhiên do cục tắc này cấu tạo bằng tiểu cầu nên nó không bền chắc, có thể tự tan đi và bệnh nhân có thể hồi phục sau 24 giờ.

Ở giai đoạn sau có hồng cầu và fibrin bám thêm vào sẽ tạo ra cục huyết khối đỏ. Lúc này cục tắc trở nên bền, dai hơn. Khi nó bong ra và trôi lên trên não sẽ gây tắc nghẽn mạch và dẫn đến tai biến mạch máu não. 

Đôi khi mảng xơ vữa không bong ra mà cứ lớn dần lên đến khi gây hẹp trên 70% đường kính động mạch thì cũng sẽ xuất hiện các triệu chứng lâm sàng của tình trạng tai biến mạch máu não. Và trên chỗ tắc động mạch, máu sẽ đọng lại và dễ hình thành cục huyết khối.

Nguyên nhân do tăng huyết áp

Tăng huyết áp là nguyên nhân đứng hàng đầu gây tai biến mạch máu não thể xuất huyết não, nhất là nếu tăng huyết áp có kèm theo tình trạng xơ vữa động mạch.

Người ta nhận thấy rằng khoảng 60-90% các trường hợp xuất huyết não có tăng huyết áp. Nguyên nhân trực tiếp gây xuất huyết não là sự dao động huyết áp mạnh.

Các chuyên gia cho rằng nếu huyết áp từ mức 170/90 mmHg trở lên sẽ có nguy cơ tai biến mạch máu não cao.

Tuy nhiên có một số chuyên gia lại cho rằng tăng huyết áp chỉ gây xuất huyết não nếu như nó đi kèm với tình trạng xơ cứng thoái hóa thành mạch, còn chỉ có đơn độc thì sẽ không gây xuất huyết não được.

Nguyên nhân nghẽn mạch máu não

Nghẽn mạch não có thể do cục tắc từ tim hoặc từ 1 mảng xơ vữa của xoang động mạch cảnh hoặc ở 1 vị trí của động mạch khác. Cục tắc đôi khi có thể là mỡ, tế bào, u hoặc bọt khí. 

Trong quá trình di chuyển cục tắc thường bị giữ lại ở chỗ phân chia hoặc ở các vị trí hẹp của lòng mạch gây nên nhồi máu nghẽn mạch não. Cục tắc lớn làm tắc các động mạch lớn (đôi khi thấy ở động mạch vùng cổ), cục tắc nhỏ có thể tới các mạch máu nhỏ có đường kính khoảng 0,2 mm. Cục tắc cũng có thể bị giữ lại nhưng thường vỡ thành từng mảng và đi vào các mạch máu nhỏ hơn.

Các cục tắc có nguồn gốc từ tim thì hầu hết khu trú trong các nhánh của động mạch não giữa, rất ít ở động mạch não trước, động mạch đốt sống, động mạch thân nền và các nhánh của nó. 

Nghẽn mạch não có thể do nguyên nhân bệnh tim hoặc không

Nguyên nhân bệnh tim

Bệnh loạn nhịp tim bao gồm: rung nhĩ và các loạn nhịp tim khác (với bệnh khớp, xơ vữa động mạch, tăng huyết áp, bệnh tim bẩm  sinh hoặc bệnh tim giang mai)

+ Nguyên nhân nghẽn mạch não do tim phổ biến nhất là rung nhĩ mạn tính do xơ vữa động mạch hoặc bệnh khớp – tim (rung nhĩ không do van tim). Cục tắc thường được hình thành bắt đầu từ 1 huyết khối thành mạch trong nhĩ phụ. 

+ Còn rung nhĩ do bệnh tim bẩm sinh, bệnh tim tăng huyết áp, bệnh tim giang mai thì cục tắc được hình thành trong khi rung nhĩ cực độ hoặc cuồng động nhĩ.

Bệnh van tim có thể là:

+ Sa van hai lá: các nghiên cứu đột quỵ nghẽn mạch não do tim ở bệnh nhân dưới 40 tuổi cho thấy có đến 30% trường hợp bị sa van hai lá.

+ Van tim giả: việc sử dụng các van hai lá giả và van động mạch chủ giả có liên quan đến nghẽn mạch não. Nếu không dùng thuốc chống đông, nghẽn mạch não có thể xảy ra với tỷ lệ 2-4%.

+ Hẹp van hai lá, calci hóa vòng van hai lá.

+ Tổn thương van tim trong bệnh giun xoắn.

+ Viêm màng trong tim nhiễm khuẩn cấp và bán cấp: khoảng 20% các cục sùi của viêm màng trong tim nhiễm  khuẩn cấp tính hoặc bán cấp gây ra đột quỵ nghẽn mạch não, đặc biệt viêm do tụ cầu khuẩn vàng kết hợp với van tim giả.

+ Viêm màng trong tim không nhiễm khuẩn.

Một số bệnh cơ tim như: nhồi máu cơ tim, viêm cơ tim, viêm sợi đàn hồi nội tâm  mạc, phì đại cơ tim tự phát, bệnh tim bẩm sinh (thông liên nhĩ, thông liên thất, 2 thất thông với động mạch chủ)…

Nguyên nhân không do bệnh tim

Xơ vữa động mạch ở quai động mạch chủ và động mạch cảnh.

Huyết khối trong tĩnh mạch phổi.

Tắc mạch não có thể do cục tắc phát sinh trong tĩnh mạch của chi dưới hoặc ở 1 nơi nào khác đi vòng qua tuần hoàn phổi lên các mạch não.

Biến chứng tim mạch của bệnh đái tháo đường.

Đó là những nguyên nhân và yếu tố nguy cơ hàng đầu dẫn đến tình trạng tai biến mạch máu não. Hãy ghi nhớ kỹ để nâng cao hiểu biết, kiến thức và giúp phòng ngừa, giảm thiểu nguy cơ mắc phải căn bệnh nguy hiểm với tỷ lệ tử vong cao hàng đầu này!